(प्रस्तुत रचना माओवादी क्रान्तिकारीहरूको अन्तर्राष्ट्रियतावादी सङ्गठन ‘क्रान्तिकारी अन्तर्राष्ट्रियतावादी आन्दोलन’ 'रिम'को प्रकाशन 'अवल्र्ड टु विन'  २३, १९९९ मा प्रकाशित रचना हो । नक्सलबाडी सशस्त्र किसान आन्दोलनको वैचारिक तथा  ऐतिहासिक महत्व दर्शाउने यस रचनामा त्यतिबेलाको अन्तर्राष्ट्रिय माओवादी आन्दोलनको स्थितिका साथै क्रान्तिकारीहरू एउटै झण्डामुनि गोलबद्ध हुनुपर्ने आवश्यकता र औचित्यप्रति जोड दिइएको छ । )


“नक्सलबाडी जिन्दावाद !” अर्थात् “विद्रोह गर्नु अधिकार हो !”

तीस वर्षअघि पश्चिम बङ्गालको एउटा गाउँ नक्सलबाडीका किसानहरूको  सशस्त्र विद्रोहले भारतमा क्रान्तिकारी अग्निज्वालाको विस्फोट गराएको थियो । शोषण र  दमनका वर्षौँ पुराना साङ्लाहरूमाथि आक्रमण गरिएको  थियो । आज्ञाकारी दासझैँ रहन संशोधनवादीहरूले गरेको आह्वानलाई तिरस्कारका साथ अस्वीकार  गरिएको थियो । गरिब र उत्पीडित किसानहरूले राजनीतिक सत्तालाई कब्जामा लिने अभियानलाई अघि बढाउन घृणाका पात्र जमिनदारहरूबाट आफ्नो मेहनतको फल आफ्नो कब्जामा लिने आँट गरेका थिए ।

साँच्चै नै नक्सलबाडीले सिङ्गै देशलाई हल्लाइदियो । भारतीय समाजका एकदमै तल्लो तहका आदिवासी र दलितहरूका मनमा  दबिएर बसेको आक्रोसको ज्वाला फुट्नुका साथै गरिब र सुकुम्बासी किसानहरू लगायत देशका विभिन्न स्थानमा क्रान्तिकारी आँधीबेहरी शक्तिशाली रूपमा विस्फोट भयो । नक्सलबाडीको वेगवान हावाको प्रवाहले दशकौँ पुरानो संशोधनवादी दुर्गन्धलाई उडाइदियो र सिपिआइ र सिपिआइएम१ मा जकडिएका सयौँ कार्यकर्ताहरू विद्रोहमा उत्रिए । कलकत्ता र साना औद्योगिक केन्द्रहरूमा रहेका मजदुरहरूका सबै शाखाहरू र सहरिया गरिबहरू अर्थवादी (ट्रेड युनियनवादी) ढोका फोरेर बाहिर निस्किए । वर्गसचेत सर्वहाराका रूपमा सशस्त्र कृषिक्रान्तिको लडाइँमा अग्रपङ्क्तिमा उभिएर थुप्रैले आफूलाई त्यस लडाइँमा होमे । समाजका  सबै तप्काबाट जागिरेहरू, प्राध्यापकहरू र अन्य तप्का  जनताको क्रान्तिकारी उत्सवमा सामेल भयो । नक्सलबाडीले युवा तथा विद्यार्थीहरूको समग्र पुस्तामा नयाँ विचारधारा प्रवाहित गर्दै र क्रान्तिकारी ऊर्जाको सञ्चार गर्दै, कम्युनिस्ट आदर्शले सुसज्जित पारेर  क्रान्तिका लागि जनसेवा र आत्मबलिदानको बाटोमा अग्रसर गरायो ।

नक्सलबाडी आन्दोलनअघि संशोधनवादी वर्चस्वले ढलिमली गरेको भए पनि भारतीय कम्युनिस्ट आन्दोलनसित क्रान्तिकारी सङ्घर्षको प्रेररणादायी इतिहास पनि थियो । सबैभन्दा महत्वपूर्ण कुरा सन् ४० को दशकमा चलेको तेलङ्गाना सशस्त्र सङ्घर्ष थियो । सङ्घर्षले उच्च रूप लिएको बेला आन्दोलनले सयौँ गाउँहरूमा लालसत्ता स्थापना गर्न सफल भएको थियो र पछि भारतीय कम्युनिस्ट पार्टीको नेतृत्वले ५ वर्षको यस लामो सङ्घर्षप्रति गद्दारी गर्यो  ।  क्रान्तिकारीहरू चाहिँ माओ त्सेतुङ विचारधाराप्रति प्रतिबद्ध रहँदै सोभियत संशोधनवादका विरुद्ध उभिए । नक्सलबाडीले फड्को मार्यो  । यो मार्क्सवाद-लेनिनवादको नयाँ चरण माओ विचारधारालाई सचेततापूर्वक आत्मसात गरेर भारतीय वस्तुगत स्थितिमा  लागु गरेर अगाडि बढाइएको जनताको सशस्त्र क्रान्तिकारी सङ्घर्ष थियो । यो नै विशिष्ट र प्रमुख पक्ष थियो, जसले नक्सलबाडी आन्दोलनलाई केन्द्रीय भूमिकामा राख्न सफलता प्राप्त गर्यो ।

दार्जलिङ जिल्लामा चारु मजुमदारको नेतृत्वमा सिपिएमभित्रको क्रान्तिकारी समूहले संशोधनवाद र केन्द्रवादका विरुद्ध सचेततापूर्वक सङ्घर्षलाई सघन बनाएको थियो । क्रुस्चेववादी संशोधनवादका विरुद्ध माओले लडेको लडाइँ र चिनियाँ महान् सर्वहारा सांस्कृतिक क्रान्तिबाट  शिक्षा लिँदै चारु मजुमदार संशोधनवादीहरूसित (सोभियत संशोधनवादीहरूको नेतृत्वमा रहेको सोभियत सङ्घ पक्षधरहरूलाई जनताको सत्रुका रूपमा बुझ्दै) सम्बन्ध विच्छेद गर्न सफल हुनुभयो र दीर्घकालीन जनयुद्धको बाटोबाट क्रमिक रूपमा राजनीतिक सत्ता प्राप्त गर्न सशस्त्र कृषि क्रान्तिलाई अगाडि बढाउनुभयो । नक्सलबाडीलाई विश्व सर्वहारा क्रान्तिको एउटा अङ्गका रूपमा हेरिएको थियो । यसले यस क्षेत्रका अन्य मुलुकहरूमा क्रान्तिकारी सङ्घर्ष आरम्भ गर्न ऊर्जाको काम गर्यो । यसले चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीलगायत विश्वभरिका सर्वहारावादी क्रान्तिकारीहरूको प्रेरणादायी समर्थन प्राप्त गरेको थियो ।

 नक्सलबाडीले संशोधनवादीहरूसित सम्बन्ध विच्छेद गर्ने र सही कम्युनिस्ट अग्रदस्ता निर्माण गर्ने प्रक्रियालाई नयाँ र उच्च तहमा उठायो । सन् १९६९ मा कमरेड चारु मजुमदारको नेतृत्वमा भारतीय कम्युनिस्ट पार्टी (मार्क्सवादी-लेनिनवादी) निर्माण गर्ने दरिलो कदम लिइयो । सिपिआइ (एमएल)  को  पहिलो महाधिवेशन सशस्त्र सङ्घर्ष चलिरहेकै  बेला सन् १९७० मा भएको थियो, भारतीय समाजलाई अर्धसामन्ती तथा अर्धऔपनिवेशिक समाजका रूपमा विश्लेषण गर्दै सामन्तवाद, दलाल-नोकरसाही पुँजीवाद, साम्राज्यवाद र सामाजिक साम्राज्यवाद (त्यतिबेरको सोभियत पक्षधरहरूप्रति लक्षित गर्दै) विरुद्ध क्रान्तिको निसाना हुने कुरा महाधिवेशनले किटान गर्यो  ।  यसले नयाँ जनवादी क्रान्ति र दीर्घकालीन जनयुद्धको कार्यभारलाई अघि सार्यो   ।

माओले भन्नुभएझैँ क्रान्ति भोजभतेर होइन, यो एउटा हिँसात्मक कामकारबाही हो,  जसमा एउटा वर्गले अर्को वर्गमाथि आधिपत्य कायम गर्छ । नयाँ क्रान्तिकारी नेतृत्वले भारतको ठूलो हिस्सामा तीव्र क्रान्तिकारी उभार र उथलपुथलमार्फत अगाडि बढ्नु थियो । गहिरोसँग जरा गाडेको संशोधनवादी विचार र कार्यशैलीका विरुद्ध निरन्तर लड्नु थियो, हजारौँ युवाहरूलाई सर्वहारा लडाकु र नेताका रूपमा प्रशिक्षित र परिष्कृत गर्नु थियो, रगतको मूल्य चुकाएर आर्जित अनुभवलाई संश्लेषण  गरेर पार्टीको लाइन र कामका लागि विकसित गर्नुथियो— र यी सबै कार्यहरू दुस्मनको नृशंस दमन विरुद्धको सशस्त्र सङ्घर्ष र लडाइँलाई अघि बढाउने कामका लागि गर्नु थियो । प्रारम्भिक दिनहरूमा नै अनुभवी कार्यकर्ताहरू गुमेका कारण भर्खरै स्थापित पार्टीका सामु यी कामहरू सम्पन्न गर्ने कुरामा निकै ठूलो असर पर्यो  । यसरी धक्का खानुबाट उत्पन्न कठिनाइहरूका बीच पार्टीमा  देखापर्न थालेको दक्षिणपन्थी हावाले पार्टीको लाइन र व्यवहारमा देखापरेका केही कमजोरीहरूलाई समातेर पार्टीको सही दिशालाई उल्टाउने प्रयास गर्नथाल्यो ।

चारु मजुमदारमा निहित  कथित “फूटवाद” र “दुस्साहसवाद” ले पार्टीलाई आम जनताबाट “अलगथलग” पारेर ठूलो नोक्सान पुर्यायो पनि भन्ने गरिएको छ । हो,चारु मजुमदारका महत्वपूर्ण पक्ष मार्क्सवाद-लेनिनवाद-माओवादप्रतिको  अडान, दृष्टिकोण र पद्धतिहरूसँगै एकलकाटेपन, स्वस्फुर्तता र व्यक्तिवाद जस्ता केही प्रवृत्तिहरू नभएका होइनन् । तर, सबै कुराको अध्ययन गर्दा संशोधनवाद र संशोधनवादीहरूको  निर्मम आलोचना, सत्ता प्राप्तिसम्बन्धी मूल प्रश्नमा सही बुझाइ, जनताप्रति अगाध विश्वास र आस्था तथा उच्च क्रान्तिकारी आशावाद जस्ता पक्षहरू उहाँमा विद्यमान रहेको कुरा जोडदार रूपमा हाम्रो सामु देखापर्छन् । वास्तवमा फूटपरस्तता र एकलकाटेपनका विपरीत उहाँको नेतृत्वमा पार्टी गहिरोसित आम जनतामा भिजेको थियो र यसले पार्टीमा जनताको समर्थनको जलासय निर्माण गर्न सहयोग पुर्याएको थियो, जसबाट अहिले पनि सच्चा क्रान्तिकारीहरूले ऊर्जा प्राप्त गरिरहेका छन् । उहाँको नामले सत्ताधारी वर्ग आतङ्कित हुन्छ र क्रान्तिकारीहरूलाई उत्साहित पार्छ ।

सिपिआइ-सिपिएम जस्ता संशोधनवादीहरूको मिलोमतोमा भारतीय प्रतिक्रियावादले १९७२ मा चारु मजुमदारको षड्यन्त्रपूर्ण किसिमले  हत्या गरेपछि सिपिआइ (एमएल) एउटै एकीकृत पार्टीका रूपमा अघि बढ्न सफल हुन सकेन । त्यसपछि त्यहाँ अनुभवहरूको अभिरेखाङ्कन  गर्दै एकताबद्ध हुने थुप्रै प्रयासहरू भए । १९७६ मा चीनमा पुँजीवादपन्थीहरूले ‘कु’ गरेपछि नयाँ विभाजनहरू देखापरे र सिपिआइ (एमएल) मा पनि विस्तारै दक्षिणपन्थी प्रवृत्ति हाबी हुनथाल्यो र यसले थप जटिलता थप्यो । साथसाथै यसले विचारको महत्वलाई बुझ्ने काममा नयाँ  जिम्मेवारी र अवसर पनि सिर्जना गर्यो, यसले सङ्घर्षका लागि ऊर्जा र एकताका लागि सही संश्लेषण दिन सक्षम भयो । दुर्भाग्यवस यी अवसरहरूप्रति कि त बेवास्ता गरियो कि त जहाँबाट यसको आन्तरिक थालनी गरिएको थियो, त्यहीँबाटै यसको दुरुपयोग भयो । माओले मार्क्सवाद-लेनिनवादमा गर्नुभएको गुणात्मक विकास र सिङ्गो नयाँ चरणको रक्षा र हुवा को-फेङ र देङ सियाओ पेङले चीनमा थालनी गरेको पुँजीवादी अभियान र होक्जावादी संशोधानवादी आक्रमणका विरुद्धको अन्तर्राष्ट्रिय सङ्घर्षको अर्थ र महत्वलाई बितेका वर्षहरूमा सच्चा क्रान्तिकारी शक्तिहरूले राम्रोसित बुझेर विकसित गरेका छन् । र पनि यो प्रश्नले सबै क्रान्तिकारी शक्तिहरूलाई एउटै केन्द्रमा सफलतापूर्व एकताबद्ध गर्ने कार्यभार पूरा गर्नुसित सरोकार राख्छ, त्यसलाई पूर्णता दिन अझै बाँकी छ ।

सिङ्गो यस अवधिभर, एक समय सिपिआइ (एमएल) मा सहभागी क्रान्तिकारी शक्तिहरूका साथै अन्यहरूले पनि विरत्वपूर्ण किसिमले नक्सलबाडीको रातो झण्डालाई माथि उचालिरहेका छन् । आन्ध्र, बिहार र दण्डकारण्य२ को सशस्त्र सङ्घर्ष उल्लेखनीय ढङ्गले अघि बढिरहेको छ र यसले आम जनताको सहयोग हासिल गर्न सक्षम हुनुका साथै आन्दोलनका लागि अनुभवमा पनि वृद्धि गरेको छ ।
 
३० वर्षअघि नक्सलबाडीले थालनी गरेको सशस्त्र कृषि क्रान्ति सम्भव छ  र अझ यो आवश्यक मात्रामा परिपक्व भएको छ । अर्थतन्त्रको हरेक क्षेत्रमा चर्को साम्राज्यवादी प्रवेशसँगै भारतीय साशक वर्गको शोषण र दमन दोब्बर भएका कारण आम जनतामाथि चौतर्फीरूपमा पीडा र आक्रोस व्याप्त छ । सबैभन्दा महत्वपूर्ण कुरा के छ भने यसले समाजका विभन्न तह र तप्का साथै विविध क्षेत्रमा सशस्त्र सङ्घर्षका साथै प्रतिरोध र सङ्घर्षका विविध रूपहरूलाई अगाडि ल्याउन आह्वान गरिरहेको छ । सत्ताधारी वर्गहरूबीचको विभाजनमा वृद्धि भएको छ । अझ हाम्रो छिमेकी मुलुक नेपालमा नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (माओवादी) को अगुवाइमा चलेको जनयुद्धले भारतभित्र क्रान्तिकारी उथलपुथल ल्याउन प्रत्यक्ष रूपले नै गति र तीव्रता प्रदान गरिरहेको छ ।

यस किसिमको परिस्थितिले प्रस्टताका साथ कम्युनिस्ट क्रान्तिकारीहरूलाई सही मार्क्सवादी-लेनिनवादी-माओवादी लाइनमा आधारित भएर सक्षम नेतृत्व प्रदान गर्दै विद्रोह र सर्ङघर्षका सबै छाँगाछहराहरूलाई जनयुद्धको शक्तिशाली प्रवाहमा समाहित गर्न एउटै झण्डामुनि गोलबद्ध हुने साहशिलो र जोडदार माग अघि सारेको छ  । निश्चय पनि यो लक्ष हासिल गर्ने सङ्घर्षमा बितेका ३० वर्षको समृद्ध अनुभवको संश्लेषणको आवश्यकता छ र खास गरेर मार्क्सवाद-लेनिनवाद-माओवादको उच्च र केन्द्रीकृत बुझाइका साथ  भारतका क्रान्तिकारी कम्युनिस्ट शक्तिहरूले अन्तर्राष्ट्रिय वर्ग स्तरमै  यो अनुभवबाट शक्ति र सामथ्र्य ग्रहण गर्न सक्नुपर्ने हुन्छ र गर्नुपर्छ ।  ठोसरूपमा भन्नुपर्दा यो भनेको ‘क्रान्तिकारी अन्तर्राष्ट्रियतावादी आन्दोलन’ सित गाँसिएको एउटै क्रान्तिकारी जुधारु पार्टी निर्माणका लागि गरिएको सङ्घर्ष हो ।

विश्वभरिका सर्वहारा क्रान्तिकारीहरू भारतमा क्रान्तिकारी आन्दोलनलाई अघि बढाउने क्रममा  देखिएका कठिनाइहरूप्रतिको बेवास्तालाई  रत्तिभर सहन गर्न सक्तैनन् । यसै पत्रिकाको पहिलो अङ्कमा हामीले औँल्याएका थियौँ : “तपाईँले विश्वक्रान्तिको कुरा गरिरहनुभएको छ भने, तपाईँले भारतीय क्रान्तिको पनि कुरा गरिरहनुभएको छ ।” भारतका विभिन्न भाषाहरूमा , “नक्सलवाडी जिन्दाबाद !” को अर्थ हुन्छ “नक्सलबाडीको दीर्घायु होस् !” तर भारत र बाहिरका उत्पीडितहरूका लागि यसको अर्थ यस्तो हुन्छ ,“विद्रोह गर्नु अधिकार हो !”

...............................................................................................................
१. भारतीय कम्युनिस्ट पार्टी, सिपिआइ, सोभियत संशोधनवादपरस्त भारतीय पार्टी हो । भारतीय कम्युनिस्ट पार्टी (मार्क्सवादी), सिपिएम सिपिआइबाट १९६३ मा अलग भएको मध्यपन्थी पार्टी हो, जसले सिपिआइ र क्रुस्चेवलाई संशोधनवादी भनेर आलोचना गरे पनि कहिले पनि सही क्रान्तिकारी लाइन र कार्यक्रमलाई अबलम्बन गरेन ।
२. मध्यभारतका चारओटा राज्यका विभिन्न भाग मिलाएर बनाइएको घनाजङ्लयुक्त क्षेत्र ।

अनु. ऋषिराज बराल