दसबर्से महान् जनयुद्धमा फासिवादी सत्ताले नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (माओवादी) सम्बद्ध    सांस्कृतिक मोर्चा  'अखिल नेपाल जनसांस्कृतिक संघ' का अध्यक्ष   कृष्ण सेन 'इच्छुक' को हत्या गर्यो   । यो निकै ठूलो क्षति थियो । त्यसपछि  उपाध्यक्ष ढकालले कायरता र पलायनताको बाटो रोजे । र पनि क्रान्तिकारी सांस्कृतिक आन्दोलनलाई जीवन्त, गतिशील र उच्चताका साथ अघि बढाउने सशक्त टिम हामीसित थियो । तर,  'शान्ति-प्रक्रिया'  पछि , 'अखिल नेपाल जनसांस्कृतिक सङ्घ’ को तेस्रो राष्ट्रिय सम्मेलनपछि यसले लिएका वैचारिक, साङ्गठनिक र नीतिगत विसङ्गतिका कारण 'अखिल नेपाल जनसांस्कृतिक सङ्घ' (हाल महासङ्घ) छ/छैनको अवस्थामा छ । नमिलेका केही पक्ष पहिले पनि थिए, तर ठोस रूपमा वैचारिक विचलन, मार्क्सवादी सौन्दर्य मूल्यहरूको निषेध,  सांगठनिक भद्रगोल, इतिहासको भ्रष्टीकरण र उपभोक्तावादी प्रवित्तिको थालनी यसपछि नै भएको हो ।

तेस्रो राष्ट्रिय सम्मेलनपछि प्रचण्ड, किरण, निनु, आहुति, नारायण शर्मा यसका फ्र्याक्सन इन्चार्ज भए । त्यसपछि   पार्टीका झैं  संस्कृतिक  मोर्चामा पनि थुप्रै टुक्राटुक्री भए र नामगाम थाहा नभएकाहरू नेता-अभिनेताहरू ठालु बनेर देखा परे  ।  यिनले स्थितिको के-कति जिम्मा लिन्छन्, यो अध्ययनको  विषय भयो, टाउकादेखि नै समीक्षा गर्नु पर्छ । 

अहिले बेलोबलामा निस्कने वक्तव्यबाहेक क्रान्तिकारी विरासत बोकेको क्रान्तिकारी सांस्कृतिक मोर्चाका गतिविधि  र क्रियाशीलताको प्रश्न गम्भीर विषय बनेको छ । कहाँ पुग्यो त्यत्रो महान् विरासत बोकेको त्यो मोर्चा ? त्यो समृद्ध इतिहासलाई कसले भाताभुङ्ग र लथालिङ्ग  पार्यो  ?   निर्मम समीक्षा आवश्यक छ  ।    हिजोका अगुवा मणिजीले एमाले नामको प्रतिक्रियावादी टुकुचामा शरण लिए । ज्ञवाली नव-प्रतिक्रियावादी प्रचण्ड गिरोहको पाउमा लुटपुटिन पुगे । क्रान्तिकारी भनिएकाहरूले  नै सिध्याउन खोजे पनि सतिसालहरू भने अडिग भएर लडिरहेका छन् । यो अहिलेको यथार्थ हो-जीवन्त यथार्थ ! 

अबको समय भनेको 'अखिल नेपाल जनसांस्कृतिक सङ्घ' को तेस्रो राष्ट्रिय सम्मेलनपछिको समग्र स्थिति, वैचारिक, साङ्गठनिक, इतिहासगत र व्यक्तिसमेतको  समीक्षा गरेर नयाँ किसिमले अघि बढ्ने समय हो । अब यो समय आएको छ ।   अहिले नेकपा (क्रान्तिकारी माओवादी) को सांस्कृतिक मोर्चामा हिजोको '‘अखिल नेपाल जनसांस्कृतिक सङ्घ’ को तेस्रो राष्ट्रिय सम्मेलनअघिको केन्द्रीय समितिमा रहेका कोही पनि छैनन्, एकाधलाई छाडि दिने हो भने  सबै आगन्तुक र एक समयमा पलायन भएकाहरूको जमघट मात्र छ त्यहाँ   । नेकपा 'बहुमत’ सम्बद्ध सांस्कृतिक मोर्चाको  कुरै नगरौँ, असरल्ल र छेउटुप्पो हराएको स्थिति देखिन्छ त्यहाँ ।'पोलिटिक्स इन कमान्ड’ त हो । तर यो नै  भद्रगोलको स्थितिमा छ ।    प्रस्टताका साथ भन्नुपर्ने हुन्छ,  सम्बद्ध पार्टीहरूले बिगारे, सकेनन्/ गरेनन् । र पनि, फेरि पनि  'पोलिटिक्स इन कमान्ड’ नै हो । पहिलो पाइला क्रान्तिकारी कार्यदिशाका आधारमा मार्क्सवाद-लेनिनवाद-माओवाद र क्रान्तिका तीन जादुगरी हतियारप्रति प्रतिबद्ध पार्टीहरूबीच क्रान्तिकारी पुनर्गठन नै हो ।

 

त्यसै गरी  पार्टीलाई जस्तै सांस्कृतिक मोर्चाहरूलाई  क्रान्तिकारी विचार, सङ्गठन र कार्यक्रमिक नीति र योजनाका  साथ नयाँ किसिमले पुनर्गठन गर्नु पर्ने आवश्यकता छ । यस कायर्मा कम्तीमा पनि  दुई पार्टीहरू नेकपा (क्रान्तिकारी माओवादी) र नेकपा (बहुमत) सम्बद्ध क्रान्तिकारी सांस्कृतिक कर्मीहरू र यी समूहसित आबद्ध नभए पनि निरन्तर रूपमा क्रान्तिकारी सांस्कृतिक आन्दोलनमा क्रियाशील भएका माओवादी सांस्कृतिक कर्मीहरूले पहलकदमी लिनु आवश्यक छ । आन्दोलनको आवश्यकतालाई ध्यानमा राखेर अब   'पानी बाराबार','‘छुवाछुत’ को स्थितिबाट मुक्त भएर बैठक, भेटघाट, बहसछलफल, अगाडि बढाउनु आवश्यक छ । यो कार्यको थालनी इतिहासको सही समीक्षाबाट हुनु पर्दछ र यसले नै  हामीलाई वैज्ञानिक संश्लेषणमा पुर्याउँछ । हिजोको क्रान्तिकारी विरासतसित सम्बन्ध विच्छेद गरेर होइन, त्यसैको विरासतलाई निरन्तरता दिएर मात्र अघि बढ्न सकिन्छ  ।

सत्य के हो भने सबैको स्थिति प्रस्ट छ र सबैको अनुहार पनि प्रस्ट छ । 'अखिल नेपाल जनसांस्कृतिक सङ्घ’ ले  तेस्रो सम्मेलनमा बिराएको र विगारेको बाटोलाई सच्याएर अघि नबढी धरै छैन । अर्को उपाय छैन ।  क्रान्तिकारी सांस्कृतिक आन्दोलनलाई  उपभोक्तावादी प्रवृत्ति र ‘उत्तर-मार्क्सवादी’ विसर्जनबाट बचाउने हो भने नयाँ यात्राको थालनीको  विश्लेषण र संश्लेषण त्यहीँबाट आरम्भ गर्नुपर्छ । केही खराब मान्छेहरूबाट आन्दोलनलाई मुक्त गराउनु पर्छ  ।  आफ्नै टाउकोमा पहिले आगो नलगाई यो कार्य सम्भव छैन । माओवादी सांस्कृतिक क्षेत्रलाई नयाँ गति र दिशा  दिने हो भने  इतिहासको विश्लेषण र संश्लेषणका साथ क्रान्तिकारी पुनर्गठनको दिशा समात्नु  पर्दछ  । यसको थालनी नयाँ संयोजन समितिबाट हुनु पर्दछ  ।

०००