'नयाँ मित्रको खोजीमा’ लागेको विप्लव समूह के-कस्ताको शरणमा पुग्यो भन्ने कुरा सबैका सामु छ । ६ वर्षअघि बराललले चिरफार गरेको महाधिवेशन दस्ताबेजका बारेमा बरालले के विश्लेषण गरेका  थिए भन्ने कुरा पाठकले बिर्सिसकेको हुनुपर्छ । सबैलाई त्यसमा पनि कमरेड कन्चन र सुदर्शनलाई पनि म यो लेख गम्भीरतापूर्वक पढन अनुरोध गर्छु :

दुई वर्षअघि नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी-माओवादी (हाल क्रान्तिकारी माओवादी) बाट सम्बन्ध विच्छेद गरेर ‘एकीकृत क्रान्ति’ को नारा बोकेर हिँडेको विप्लव समूहका नामले पचिरित नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (माओवादी) यतिबेर आफ्नो पार्टीको पहिलो महाधिवेशनमा व्यस्त छ ।

विप्लवले रहस्यमय किसिमले कमरेड किरणको नेतृत्वमा रहेको माओवादी पार्टी किन त्यागे, त्यसको सेरोफोरोमा विप्लवको सम्बन्ध र सन्दर्भलाई लिएर केकस्ता प्रश्नहरू उठेका थिए, नयाँ पार्टी बनाएपछि उनले के भने, के गरे इतिहासका सन्दर्भमा यसको चर्चापरिचर्चा भइरहने भए पनि यहाँ अहिले यो सन्दर्भ  चर्चाको विषय होइन ।  उनको पार्टीको सङ्घर्षको स्वरूप र चरित्रले बर्नस्टिन प्रवृत्तिलाई प्रतिनिधित्व गरे पनि अन्य माओवादी घटकको तुलनामा सडकमा विप्लव समूहले आफ्नो उपस्थिति जनाएको यथार्थलाई स्वीकार गर्नुपर्ने हुन्छ ।  सङ्घर्षको साइनो र सन्दर्भ “आर्थिक जोहो” सित जोडिएको भनेर टिप्पणी गरिए पनि राष्ट्रियता र जनजीवीकाका मुद्दाहरूप्रति सो समूहको सापेक्षित चासो र क्रियाशीलता सकारात्मक पक्ष हो भनेर स्वीकार गर्नुपर्छ ।

नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी-माओवादीसित सम्बन्ध विच्छेद गर्दा उनले प्रस्तुत गरेको दस्ताबेजमा प्रस्तुत विचारका विविध पक्ष र क्रान्तिकारी तप्काबाट गरिएको वैचारिक तथा राजनीतिक पक्षहरूका साथै कार्यदिशालगायतका सन्दर्भहरूसम्बन्धी संश्लेषण सही रहेछ भन्ने कुरा अब आएर प्रस्ट भएको छ ।  थुप्रै विषयमा प्रश्न उठेका भए पनि मूलतः विप्लवले माओवादको न्यूनीकरण गरेको र नयाँ जनवादी क्रान्तिको कार्यदिशा छोडेको भनेर निकालिएको निष्कर्ष यहाँसम्म आउँदा सही साबित भएको  छ ।

महाधिवेशनमा केही  भाषागत परिमार्जन  सामान्य  थपघट होला, दस्ताबेजमा त्यति ठूलो फेरबदल हुने छैन,  केन्द्रीय  समतिले पेश गरेपछि बहस भए पनि नेतृत्व पङ्क्तिले चाहेको कुरा फेरिएको चलन छैन र त्यसलाई पास गराउन ताली पिट्न लगाइनेछ नै  । फेरि विप्लव समूहमा तलबाट गहन वैचारिक बहस हुने र गर्ने स्थिति पनि देखिँदैन । त्यसैले एक हिसाबले त्यो पारित भइसकेको दस्ताबेज हो र महाधिवेशन एउटा प्रक्रिया पूरा मात्र हो भनेर बुझ्नुपर्ने हुन्छ । 

समग्र दस्ताबेज अध्ययन गर्दा महाधिवेशनको दस्ताबेज पार्टी सम्बन्ध विच्छेद गर्दाको दस्ताबेज भन्दा सारतत्त्वका दृष्टिले खासै फरक छैन, बरू कतिपय सन्दर्भमा यसले विचलनको दिशा समातेको छ ।  पहिले सन्ध्या भाषामा लेखिएका कुराहरू अहिले खुलेरै आएका छन् । शब्दजाल, छलछाम, वाक्छल, भाषाको भ्रमपूर्ण प्रयोग र एकअर्कामा  बाझिने किसिमका सन्दर्भहरूले दस्ताबेज भरिएको छ तापनि हिजोझैँ अब विप्लव समूहले भ्रम दिनसक्ने स्थिति छैन । विप्लव समूहको गन्तव्यका बारेमा दस्ताबेजमा सबै कुरा खुलेर आएका छन् ।

दस्ताबेजमा थुप्रै विरोधाभासपूर्ण कुराहरू छन् । दार्शनिक तथा वैचारिक-राजनीतिक दृष्टिले त्रुटिपूर्ण कुराहरू छन् र केही कुराहरू निकै गम्भीर प्रकृतिका छन् । सबैको विस्तृत र लामो विश्लेषण आवश्यक छ तापनि  यहाँ सम्भव छैन । तल केही महत्त्वपूर्ण पक्षमा प्रकाश पार्ने प्रयास गरिएको छ ।

हिजो नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी-माओवादीबाट सम्बन्ध विच्छेद गर्दाभन्दा अहिलेको दस्ताबेजमा विचलनका आधारहरू बढी खुलेर आएका छन् । विप्लव समूहले माओवाद नाममा मात्र होइन, सारतत्त्वमा पनि त्यागेको, नयाँ जनवादी क्रान्ति र यससित सम्बद्ध पक्षलाई त्यागेको र समाजवादी कार्यदिशालाई न्यूनतम कार्यक्रम मानेको छ  ।  “वस्तुस्थितिले माग गरिसकेको राजनीतिक कार्यक्रम तय गरेर अगाडि बढ्दा नै क्रान्तिको वरिपरि नयाँ मित्र र सहयोगी शक्तिको धु्वीकरण र मोर्चाबन्दी  पनि फराकिलो भएर जानेछ ।” यस भनाइले विप्लव समूहको गन्तव्य यात्रा र सहयात्रीहरूबारे  आकलन गर्न सकिन्छ ।

कार्यदिशाको  सन्दर्भमा हेर्दा विप्लव समूहको नयाँ निर्णय प्रचण्ड समूहको नजिक पुग्छ । विप्लवले संसद्वाद र  अहिलेको संविधानको विरोध गरेका छन्, तर उनले नयाँ मित्र र सहयोगीको पनि कुरा गरेका छन् । यस अर्थमा कार्यदिशाका सन्दर्भमा प्रचण्डको नेतृत्त्वमा रहेको माओवादी केन्द्र उनको  नजिक छ । साथै मध्यमवर्गप्रति विप्लवको आशक्तिले उनलाई बाबुरामको नजिक पुर्याउनु स्वाभाविक छ । यो दस्ताबेजका आधारमा विप्लव र मोहन बैद्यबीचको दूरी बढ्ने  देखिन्छ र  प्रचण्ड-बाबुरामसित “नयाँ मित्र र सहयोगी शक्तिको ध्रुवीकरण र मोर्चाबन्दी” को आधार तयार हुनथालेको देखिन्छ । 

 यसरी हेर्दा अब माओवादी नामको सेरोफेरोसित एउटा ध्रुव प्रचण्डले नेतृत्व गरेको माओवादी केन्द्र हुन्छ र अर्को ध्रुव मोहन बैद्यले नेतृत्व गरेको क्रान्तिकारी माओवादी हुन्छ ।  विप्लव र बाबुरामको केन्द्र पनि  अन्ततः  प्रचण्डकेन्द्र नै हुनेछ ।  यसरी हेर्दा प्रचण्ड, बाबुराम र विप्लव एउटा ध्रुवमा र मालेमा र नयाँ जनवादी क्रान्तिका पक्षधरहरू अर्को ध्रुवमा उभिनेछन् । सारतत्त्व छोडी सकेपछि नामबाट मात्र होइन, निर्देशक सिद्धान्तबाट नै प्रचण्ड र विप्लवले माओवाद पदावली हटाउनु राजनीतिक इमानदारी हुनेछ ।

यस अर्थमा नेपालको माओवादी आन्दोलन निकै जटिल मोडमा छ । यो अहिलेको यथार्थ हो । संसदवादी र क्रान्तिकारी दुई ध्रुवमा विभाजित नेपालको माओवादी आन्दोलनलाई क्रान्तिकारी धारको  नेतृत्व गर्ने विश्वासका आधारहरू के मोहन बैद्यले निर्माण गर्लान् ? भन्ने प्रश्न उठ्नु पनि यतिखेर स्वाभाविक भएको छ । समयले यतिखेर आफ्नै टाउकामा आफैँले आगो लगाउने नेतृत्वको माग गरेको छ र इतिहासको निर्मम समीक्षाका साथ शुद्धीकरण र सुदृढीकरण अभियानसहित नयाँ क्रमभंगको  माग गरेको छ । समाजवादी कार्यदिशालाई आधार मानेर विप्लवले “नयाँ मित्र र सहयोगी शक्तिको ध्रुवीकरण र मोर्चाबन्दी” को आह्वान गरेझैँ अब मालेमा र नयाँ जनवादी क्रान्तिका पक्षधरहरू सामु पनि नयाँ मोचाबन्दी गर्नुपर्ने चुनौती आएको  छ l हेरौं समय कसरी अघि बढ्छ l

फागुन, ९, २०७३