आज २६ डिसेम्बर, माओ दिवस्, संसारभरका सर्वहारा, श्रमजिवी, न्यायप्रेमी जनसमुदायका मुक्तिको लागि बिचारको विकासलाई नयाँ उचाई दिने एक महान् आदर्शको सम्मान गर्ने दिन, संझिने दिन हो । उहाँबाट  कम्युनिस्ट पार्टीमार्फत जनवाद, समाजवाद तथा साम्यवाद स्थापना गर्ने महान् उदेश्यमा दृढ हुँदै विज्ञानसम्बत् बाटो देखाएर मानव जातिका लागि पुर्याएको योगदान अतुलनीय छ भनि हामी विश्वस्त छौं ।

मार्क्सवाद भनेको वर्गीय समाज बदल्ने सिद्धान्त हो । माओवादले हरेक चिजमा रूपान्तरणको एक सुसंगठित बिधिको विकास गरेर सार्वभौमिक रूप दिएको छ । मालेमावाद यो समयको लागि क्रान्तिको नयाँ चरणमा विकास गर्न सफल भयो । यो युगको समाधान भनेको माओवाद अर्थात मालेमावादको आत्मसातीकरण हो । यसको अभावमा पेरु, नेपाललगायतका देशमा उठिसकेको क्रान्तिले सफल परिणाम दिन नसकेको स्पष्ट छ । भारतमा भने यसको आत्मसातीकरणले गर्दा उचाई ग्रहण गर्दैछ । आज माओलाई संझिदै गर्दा हामीले नयाँ निष्कर्षमा पुग्नैपर्छ र भन्नैपर्छ कि हामी माओवादी मुख्यतः यही आत्मसातीकरण गर्ने बिन्दुमा चुकेका छौं ।

तत्कालीन चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीको नेतृत्वमा रुपान्तरणको समस्या देखापर्यो  । अनुसन्धानपछि माओले निकालेको निष्कर्ष  विश्वका सर्वहारा वर्गको लागि मार्गदर्शन भएको छ । माओका सम्पूर्ण शिक्षाहरु यसमा समाहित हुन पुगेको छ । यो महान् सर्वहारा  सांस्कृतिक क्रान्तिमा अभिव्यक्त भयो ।

हामीले त्यसलाई माओवाद भनी गरिएको संश्लेषणलाई मान्यता दिएकाले हामीलाई माओवादी भन्न कुनै अप्ठ्यारो वा संकोचको बिषय भएन, बरु गौरवको कुरा भयो । त्यसैले यहाँ महान् उथलपुथलका १० वर्षहरू  हामीले नेतृत्व तहमा आएका बिचलनका बावजुद सफलतासाथ बिताएका थियौं ।

हामी माओवादी भन्नेहरू मध्ये कोही अवसरवादी भएर चुक्यौं र कोहीले बेलैमा अवसरवादलाई  चिन्न नसकेर तथा सचेत पहल लिन नसकेर चुक्यौं र, अहिले रक्षात्मक अवस्थामा पुग्यौं । प्रचण्डपन्थीहरू  चुकेको स्वीकार्दैनन् र बाबुरामहरु उल्टो कमिकमजोरीका बाबजुद  विजय भएको घोषणा गरिरहेका छन् । माओवादलाई किरणजीको एउटा टोलीले नाम राखेको छ— क्रान्तिकारि विशेषण दिएर ।  तर आत्मसात गर्न नसकेको झैं देखिएको छ । पार्टी पुनर्गठनको समयमा नेकपा नाम राख्न प्राबिधिक कारणले नमिलेर नेकपा -माओवादी राख्नु परेको घोषणा गरिएको चटक्कै बिर्सिएर गत साल  पोखरामा सम्मेलनमा  कयौं पार्टी सदस्यले उक्त नाम राख्न अव समस्या नभएकोले त्यही राख्न दबाब दिंदा पनि राख्न मानेनन् । यो समूहले माओवादलाई कत्तिको आत्मसात गरेको रहेछ भन्ने स्पष्ट नै छ ।

बिप्लवको त कुरै छोडौं— माओवादले अव थेग्दैन, नयाँ जनवादी क्रान्तिको कार्यक्रम पनि अब काम छैन भन्दै 'एकीकृत जनक्रान्ति' र वैज्ञानिक समाजवादी क्रान्तिको नीति तथा कार्यक्रम अघि सारेका छन् । मार्क्सवादको अतिव्याख्याको क्रममा यो समूहले उत्तरसाम्राज्यवादी युग आइसकेको धारणा पेश गरेको छ । यसले आजको मार्क्सवाद अर्थात मालेमावादका बारेमा पनि प्रश्न खडा गरेको अर्थ लाग्छ । सर्वहारा वर्गले किसान तथा मजदुरको सङ्गठनमार्फत वर्गसंघर्षमा विजय प्राप्त गर्ने नीतिलाई बदलेर मध्यमवर्गको समेत अनिवार्य सम्लघ्नतामा संग्लग्नतामा क्रान्ति हुने र त्यस क्रान्तिले वैज्ञानिक समाजवाद स्थापना हुने यो समुहको बुझाइ छ । यो बझाई उत्तर-मार्क्सवादी बुझाइ हो ।

अहिले कम्युनिस्ट बिचार अनेकौं धारामा बिभक्त छन्, कम्युनिस्ट मात्रको भनाइले वा त्यस्ताको भीडले क्रान्ति हुने सम्भावना हुँदैन । आफूलाई कम्युनिस्ट भन्ने, ६२ प्रतिशत जनमत कम्युनिस्ट छन् भन्ने तथा मान्ने र उनीहरूको एकताबिना जनक्रान्ति सम्भव छैन भन्ने बुझाइ भएकाहरू सारमा सारसंग्रहवादी हुन् । माओवादलाई आत्मसात गर्ने सवालमा यो समूहमा उदासिनता देखा परेको छ । यस्तो बुझाइमा अवसरवाद झाँगिएको हुन्छ ।

आज माओवादी आन्दोलनको पुनर्गठन गरेर नयाँ जनवादी क्रान्तिको कार्यक्रमलाई व्यवहारमा लानु पर्छ भन्नेमा हामी छौं । पार्टीलाई नेकपा (माओवादी) मा पुनर्गठन गर्नु जरुरि भैसकेको हाम्रो ठहर छ । माओवादलाई आत्मसात गर्ने चुनौतीव हाम्रासामु खडा भएको हामीले बुझेका छौं । हामी केहीले यो रक्षात्मक अवस्थाबाट आन्दोलनलाई अघिबढाउने प्रयास गरिरहेका छौं । उठेर धुलो टक्टक्याउँदै हिंड्न पनि माओवादलाई आत्मसात नगरी सम्भव हुँदैन ।

एक दशक अघिदेखि अहिलेसम्म प्रतिक्रियावादी राज्यसत्ताको नेतृत्व निरंकुश सामन्ती राजतन्त्रबाट दलाल पुँजीवादी वर्गको नेतृत्वमा पुगेको भन्दा केही फरक स्थितिमा छैन । कम्युनिस्ट पार्टीका नाममा संसदवादमा पतन भएकाहरू  रुप सार र आकारमा प्रतिक्रियावादी भनिएका अरू  पार्टीहरू भन्दा फरक देखिएका छैनन् । राजसी जीवन शैलीका संसदवादी नेतृत्वहरू थपिएका छन् र गणतन्त्र खोज्ने जनतालाई बेबकुफ् बनाएका छन् । संसदबाट समाजवाद ल्याइदिने नारामा जनतालाई झुक्याएर राज्यसंयन्त्रलाई लुटने साधन बनाएका छन् र राज्यकोषलाई दोहन गर्नु पाउनु आफ्नो अधिकार झैं गर्न थालेका छन् । बरु अहिले राष्ट्रियता झन् कमजोर भएको स्थिति छ । देशको कुनै पनि सुचाङ्कमा सुधार देखिएको छैन । आर्थिक स्थितिमा प्रगति नदेखिनु र गरिबीको स्तरमा सुधार नआउनुले जनयुद्धको कारणले देशमा केही हुन नपाएको फलाक्ने फासिस्ट कांग्रेसको तर्कमा कुनै ओझ नरहेको स्पष्ट देखिन्छ । पुँजीवादी अधिनायकवाद लादिएको यो स्थितिमा जनयुद्धले शोषितपिडित श्रमजिवी वर्गमा चेतनास्तर उठाएको भन्ने कुराले पनि कुनै अर्थ नराखेको देखिंदैछ । जनयुद्धको बिधिवत विश्रामले वलिदानको मूल्यमा समाजमा कुनै पनि सकारात्मक छाप छोडेको देखिंदैन । त्यसैले हामी कहाँनेर चुक्यौं भनेर समीक्षा गर्ने र पुनः माओवादी आन्दोलनको उठान गर्ने बिषयमा केन्द्रित हुने भन्ने बेला हो यो ।

प्रचण्डको बिरोधमा किन उत्रिन सकेनन् गोलमेच सम्मेलनमार्फत हुने निर्णय स्वीकार्छौं भन्दा पनि, तत्कालीन केन्द्रीय सदस्यहरू ? त्यस्तै अवस्थामा रहे लोकतान्त्रिक गणतन्त्रमा जाने प्रस्ताव आउँदा पनि र १२ बुँदे कथित सम्झौतामार्फत जनसेनाको समायोजन, रेखदेख र पुनस्र्थापना भन्दा पनि ? झन् पार्टी निर्णयबिना नै खुल्ला हुन तयार हुने र कथित बृहत शान्ति संझौतामार्फत “आजैका मितिदेखि सशस्त्र संघर्षको अन्त्य” भन्दा पनि किन चुपचाप रहे वा प्रतिरोध गर्न सकेनन् ? यी सबै बिषयहरू  माओवादी प्रतिबद्धता, नीति र प्रस्थापना विपरीतका बिषय हुन् । दीर्घकाली जनयुद्धलाई गोलमेचको सर्तमा जुवाको च्याँखे दाउमा वलिदानको मूल्य छोड्न तयार भएको अभिव्यक्ति दिंदा र दायाँतिर मोडिएको स्थितिमा सारमा पार्टी सकिएको थियो । यही बिन्दुदेखि नै पार्टी मूल नेतृत्वमा बिचलन आएको देखिन्छ र बाँकी नेतृत्वले प्रतिवाद तथा प्रतिरोध गर्न नसक्ने कुराले तत्कालीन पार्टी मुख्य तथा अरू नेतृत्वले माओवादलाई आत्मसात गर्न नसकेको स्पष्ट देखिएको छ ।

मानिसको बिचारलाई प्रभाव पार्ने सबैभन्दा प्रभावकारी वस्तु मानिसको आर्थिक व्यवहार हो । सबै बुर्जुवा राज्यले यो मान्यतालाई गलत साबित गर्न हजार प्रयत्न गर्दा पनि सकेका छैनन् । यो सच्चाइलाई माओवादी पार्टीले सार्वभौम सिद्धान्तका  रूपमा लिनुपर्छ । यस्तो मान्यतालाई व्यवहारमा लान नसक्नु माओवादीको भूल भयो । नेतृत्वमा पलाएको विलासी  तथा सोखिन  जीवनबारेमा पार्टीका अन्य नेतृत्व अनभिज्ञ देखिएका छैनन्, तर प्रश्न उठाउने तागत कसैसँग नदेखिनु बिडम्बनायुक्त छ । मानिसको वर्ग अनुशासन उसको आर्थिक व्यवहारमा हेर्नुपर्छ भन्ने लेनिनवादी मान्यता नेपालमा जनयुद्धको अवधिमा व्यवहारमा ल्याइएन । प्रचण्ड तथा बाबुरामको फजुल खर्ची व्यवहारबारे अरूले प्रश्न उठाउने क्षमता राखेनन् । आलोचनात्मक चेत नभएका नेता तथा कार्यकर्ताको भीडले पार्टीमा रहेका अवसरवादीलाई सहयोग पुग्छ । नेपालको जनयुद्ध यसको दृष्टान्त हो भन्न सकिन्छ ।

जनसेनाले कयौं जिल्ला सदरमुकामहरू  कब्जा गरे, हताहतिको संख्या, कब्जा गरिएका दुस्मन तथा सामरिक महत्वका बस्तु, नगद तथा जिन्सीका बिबरण जनसेनाका कमान्डरहरूले पुस्तकहरूमार्फत सार्वजनिक गरेका छन् । अरबभन्दा बढी नगद, त्यत्ति नै जस्तो जिन्सी (सुन-चाँदी)बारे आबश्यक मात्रामा सार्बजनिक गर्ने वा पार्टीलाई जानकारी दिने नियत मुख्य नेतृत्वमा देखिएन । अन्य नेतृत्वले समेत खोजि गरेनन् । सबैलाई थाहा थियो, ती सबै नगद तथा जिन्सी जनसेनाका कमान्डरहरूमार्फत मुख्य नेतृत्व कहाँ पुगेको थियो । त्यो खर्च भएको कुनै घटना वा विवरण छैन र खर्च गर्ने ठाउँ पनि देखिंदैन । हरेक युद्ध मोर्चाहरू  तथा पार्टी कार्यक्रमहरूमा स्थानीय जनसत्ता तथा पार्टी कमिटिमार्फत खर्च पुर्याइएको  थियो । युवा वा जनसेना र आर्थिक श्रोतमार्फत सबै आफ्नो नियन्त्रणमा राख्ने नियत प्रचण्डमा रहेको देखिन्छ । यी सबै नियत र व्यवहार माओवादी नीति विपरीत रहेको थियो । पार्टीका मुख्य नेतृत्व र केन्द्रिय सदस्यहरूले यो मानेको स्थिति देर्खिदैन । यही कारण पार्टीका मुख्य तथा अन्य नेतृत्व माओवादलाई आत्मसात गर्न अक्षम थिए भन्ने स्पष्ट हुन्छ । यही कारणले माओवादी आन्दोलनको पुनर्गठनमा ठूलो दरार पैदा भएको देखिएको छ ।

जनसेनामा राजनीतिक सेनाको हैसियतमा देखिएनन् । माओवादी पार्टी नेतृत्वमा निर्माण हुने भएकोले जनसेना अक्षम नेतृत्वबाट क्षमतावान हुनसक्ने सम्भावना नै हुँदैनथ्यो । विश्वभरिका प्रतिक्रान्तिहरूमा अवसरवादीले  पहिला पार्टी संगठनलाई नियन्त्रणमा लिने र पछि जनसेनाको हतियारलाई लिने गरेको देखिएको छ । सर्वहारा वर्गको नीति, मूल्य र मान्यताबाट विचलित पार्टी नेतृत्वको अधिनस्त रहनु आवश्यक थिएन, तर यहाँ पनि अधिनस्त भैदिए । पार्टी नीति वा माओवादमा विचलन भएको नेतृत्वलाई खबरदारी गर्नसक्ने जनसेनाको यहाँ अभाव देखियो । माओवादले दिएको शिक्षा यहाँका जनसेनाले पनि आत्मसात गर्न सकेनन्, किन कि पार्टी नेतृत्वले जनसेनालाई पुनर्गठन गर्न भ्याएका थिए । पार्टी नेतृत्व, त्यसमा पनि मुख्य नेतृत्वमाथि बफादारी रहनु नै जनसेनाको नीति बन्न पुग्यो । सेना समायोजनको नाममा पुनस्र्थापनाको सवाल आउँदा पनि नेतृत्वप्रतिको भक्तिभाव दर्शाउने जनसेना वा हुनुपर्ने वास्तविक जनसेना थिएनन् । अन्ततः ती सेना यो दुनीयाँका जति पनि जनसेना थिए, सबैभन्दा बेकम्बा साबित भए । बिद्रोही वा आलोचक चेतना गुमेपछि उनीहरू केही पैसा र केही सुबिधामा बिक्री भए । उनीहरूमध्ये अधिकांश नै प्रतिक्रियावादी वर्गका रक्षक र लठ्ठैत बनेका देखिन्छन् । यो हाम्रो देशको माओवादी आन्दोलनको बिडम्बनापूर्ण स्थिति हो । यो गम्भीर बिषयमा पार्टीका मुख्य तथा अन्य नेतृत्वमा चेत नआउनु उनीहरुको क्षमतामा प्रश्न उठाउने स्थान रह्यो ।

कार्यकर्ताको स्थिति पनि यस्तै देखिन्छ— नेतृत्वप्रति भक्तिभाव । पार्टी निर्णय र नीतिप्रति निष्ठावान र अनुशासनसहितको आलोचक कार्यकर्ताको अभाव जनयुद्धको समयमा खड्किएको बिषय थियो । केन्द्रीय सदस्य नै मुख्य नेतृत्वको भक्तिभावमा लीन भएको देखेर त्यही सिकेका कार्यकर्ताहरू  प्रतिक्रान्ति निम्त्याउने कारकतत्वमध्ये एक हुन पुगेको देखिन्छ । आलोचक कार्यकर्ता नहुनु नै नेतृत्व बिग्रने कारणमध्ये एक हुनपुग्यो । यत्ति कुरा पनि बुझ्न नसक्नेहरूबाट हामीले जनयुद्धको महान् कार्य सम्पन्नताको अपेक्षा राख्न पुग्यौं । तर, यो बिषयमा तत्कालीन सबै नेतृत्वले आफ्नो कमजोरी वा गल्ती महसुस गरेका छैनन् । अनि कोही चाहिं त्यस्तै नेतृत्वबाट फेरि पनि क्रान्ति उठ्छ कि भन्ने आश गरिबसेका छौं । अनि हामी प्रतिक्रियावादीले पनि भन्ने गरेको बिचराबाहेक के हुन सक्छौं त ?

यी त भए जनयुद्धको बेला खड्किएका बिषय । त्यसपछिको स्थिति झन् गम्भीर र दयनीय देखिन्छ । संक्रमणकालको नाममा प्रतिक्रियावादी सत्ताको नेतृत्व लिन लालायित मुख्य नेतृत्वको नियत  बेइमानीको पराकाष्ठ नै हो भन्न सकिन्छ । यो पार्टी नीतिको गम्भीर उल्लङ्घन थियो । बिजयपछि पनि मुख्य नेतृत्व सरकारमा संग्लग्न नहुने नीति पार्टीले अख्तियार गरेको थियो । पार्टी निर्णय र नीतिको यस्तो गम्भीर उल्लङ्घ्न हुँदा पनि प्रश्न उठाउने तागत अन्य नेतृत्वमा देखिएन । बाबुरामले प्रचण्डको नेतृत्वको सरकारलाई नयाँ नीति र निर्णयको नाममा युवा स्वरोजगार कार्यक्रम ल्याएर पार्टी कार्यकर्तालाई पार्टीबाट गाउँघरमै थन्क्याउने नियोजित कार्यक्रम ल्याएका थिए । यो माओवादी पार्टीलाई बिघटन गर्ने सुनियोजित चालबाजी थियो । पार्टीका नेतृत्व वा कार्यकर्ताले यो बिरुद्ध आवाज उठाउने वा प्रतिरोध गर्ने कुनै क्षमता देखाएनन् ।

अर्कातिर जनसेनाको सवाल छ, जुन् झन् ठूलो षड्यन्त्रमा फस्यो । प्रचण्डका लागि लुटी खानका लागि सबैभन्दा ठूलो साधन मात्र बन्न पुग्यो । क्याम्पमा ७ डिभिजन र पार्टी नियन्त्रणमा बाहिर २१ डिभिजन जनसेना निर्माण गर्ने भन्दै जनसेनाको लेबी, कल्याणकारि कोष, क्याम्पका सबै संरचना निर्माण, जनसेनालाई श्रममा लगाउने, हजारौं अनुपस्थितको भरणपोषणको रकम, बाहिरि आर्थिक श्रोतहरू परिचालन गर्ने, मन्त्र-–सांसद तथा लाभको पदमा लगाएकाबाट ठूलो स्केलको लेबी, चन्दा संकलनबाट अरबौं उठाइयो । आखिर किन २१ डिभिजन बनाउथे र,  सबै रकम प्रचण्डले झ्वाम पारे । बेलैमा कसैले यो कुरा उठाएनन्, प्रचण्डले पार्टी बिघटनमा पुर्याए,  सबै ढिसमिस पर्न थालेका बखत रकमबारे किरण र बाबुरामले कुरा उठाए, तर त्यो कामकाजी भएन । त्यही अरबौं रकममध्ये केहीले अहिले प्रचण्डको पक्षमा राजनीति गरिरहेका छन् ।

त्यही पचाउन उनी अहिले नाम फेरिएको एमालेमा प्रबेश गरेका छन् । यत्ति कुरा पनि बुझ्ने क्षमता गुमाएका छन् लठैतहरूले । र, उनको पछिपछि एमालेरूपी बिषकुण्डमा हाम फालेका छन् । उनीहरूको सामूहिक आत्महत्याले नेपाली समाज अहिले शोकमग्न स्थितिमा छ । बाबुरामको पङ्ति त जिउँदो मुर्दा नै भएको भन्दा केही फरक पर्दैन र अहिले यो समूह कम्युनिस्ट आन्दोलनको हिस्सेदार बन्ने स्थितिमा छैन ।

१० वर्ष जनयुद्ध लडेको चेतनास्तरलाई नियाल्दा यस्ता गैरकम्युनिस्टहरू  आन्दोलनमा रहनु कति खतरनाक  रहेछ भनेर जिब्रो टोकेर सोच्नुपर्ने स्थिति देखिन्छ । माओवादी आन्दोलनमा सर्वहारा वर्गको अधिनायकत्व लागु गर्ने सवाल कति महत्वको रहेछ भनेर गम्भीर  हुनुपर्ने देखिन्छ ।

प्रचण्डले हस्ताक्षर गरेको कथित 'बृहत शान्ति संझौता' अर्थात माओवादीलाई निशस्त्र पार्ने प्रतिक्रियावादी तथा अवसरवादीको चालबाजीबाट पार्टीले बेलैमा शिक्षा लिन सकेन । वर्गदुस्मनसँग कुनै पनि हालतमा संझौतामा नपुग्ने नीति प्रचण्डको नेतृत्वले उल्लङ्घन गर्नपुग्यो । त्यसपछि पनि पटकपटक दोग्ला कुरा गरेर षडयन्त्र र छलछाम मात्र गरिरह्यो । अन्य नेतृत्वले उनीसँग लड्ने साहस गरेनन् वा क्षमता देखाएनन् ।

किरणले पहिलोपटक खरिपाटीमा सजग गराउँदा नै उनी पार्टीमा षड्यन्त्रका बाबजुद अल्पमतमा परिसकेका थिए । यो नेतृत्व रेबिजवाला भैसकेको थियो र पोखरीमा खेदिनु पर्थ्यो, बाबुरामले जोगाउने नियत राखेर  प्रचण्डलाई साथ दिन पुगिहाले । उनी पार्टी नेतृत्व हत्याउने षड्यन्त्रमा थिए । उनलाई आन्दोलनमा भएको घात, वर्गप्रति भएको विश्वासघात मतलवको बिषय थिएन, नेतृत्व हत्याउने नियत भन्दा केही थिएन, त्यसैले उनी प्रचण्डलाई जोगाउने रक्षाकवच बन्नपुगे ।

राजतन्त्रको अन्त्यपछि दलाल पुँजीवादी राज्यसत्ता निर्माण हुनु माओवादी नेतृत्वको सबैभन्दा असफलताको स्थिति बन्यो । यस घटनाले राष्ट्रिय स्वाधीनताको स्थिति झन् कमजोर हुनपुग्यो । प्रचण्डको पूर्वघोषणा नै थियो— हामीले जनयुद्धलाई सफल पार्न सकेनौं भने यो पुस्ता छउञ्जेल वा ५० औं वर्ष फेरि जनयुद्ध उठ्नै सक्दैन । यसको मतलब हो कि प्रचण्डको नेतृत्वमा रहेका कसैले पनि जनयुद्धको नेतृत्व गर्ने क्षमता राख्दैनन् । र, यो पनि भन्न खोजेका हुन् कि उनीहरू  सबै नै क्रान्ति बिरुद्ध खडाभएका हुनेछन् । त्यसैले आन्दोलनको पुनर्गठन हुँदैन भन्ने उनको बुझाइ हो ।

किरणको नेतृत्वमा क्रान्ति उठ्छ कि भनेर क्रान्तिकारीहरूमा आशा सँगालिएको थियो, त्यो आशा पनि जनयुद्धलाई रक्षात्मक अवस्थाबाट उठाउने नीति लागु गर्न साहस नदेखाएका कारण पछि खण्डित अवस्थामा पुग्यो । बिप्लवले पनि एकपटक त्यो अवसर पाएर तत्कालै गुमाए पनि । सचेतपहल लिने क्षमता गुमाएका किरण र हामी कहाँनेर चुक्यौं भनेर बुझ्ने क्षमता नै नभएका बिप्लवबाट क्रान्तिकारीहरूको आशा खण्डित हुनु स्वभाविक थियो र भयो पनि ।

चारु मजुमदारले  संशोधनवादीहरूसँग पूर्णरूपले सम्बन्ध बिच्छेद गरेको हुनाले आजको भाकपा (माओवादी) को रूपमा अहिले क्रान्तिकारि आन्दोलनको रक्षा र विकास हुन सफल भएको छ । संविधान निर्माण गर्दाताकाको प्रमुख प्रतिपक्षको हैसियतमा रहेका कम्युनिस्टहरूले अस्तित्त्व रक्षा गर्न सकेका छैनन् । त्यहाँ माओवादी नै आज सत्ताको प्रतिपक्षमा चुनौती बनेर खडा भएको छ । संशोधनवादीहरू  आज गुमनाम झैं भएका छन् । हामीले पनि यहाँ त्यसरी नै संबन्ध बिच्छेदको स्थितिमा नगैकन क्रान्तिकारी आन्दोलन उठ्न  सक्दैन ।

केही यस्ता घटनाहरु छन्, जसको उत्तर  तत्कालीन माओवादी पार्टीका नेतृत्वमा रहेकाहरू ले आजसम्म दिएका छैनन् वा दिन सकेका छैनन् । पत्रिका तथा पुस्तकमार्फत सार्वजनिक गरिएका त्यस्ता घटनाहरूको जबाफ दिनुको सट्टा उल्टो अनावश्यक भन्दै नाजबाफ बनिरहेका छन् । राष्ट्रिय स्वाधीनतामा आँच पुग्ने खालका, वर्गप्रति घात हुने खालका, पार्टी र जनतालाई गुमराहमा राखिराख्ने खालका प्रश्न आउँदा पूरै  नेतृत्वतह नाजबाफ छ । जनयुद्ध घनिभूत ढङ्गले चलिरहेको बेला “भारतको हीतबिपरित जाने छैनौं” भन्दै पञ्जाछाप लगाएको हो कि हैन ? भारतीय जेलमा रहेका आस्थाका बन्दीमाथि त्यहाँको सरकारले गरेका पक्षपातपूर्ण व्यवहारले के अर्थ राख्छ ? डा. गुटकालाई पक्रिए पनि छोडिदिने र थुनिएकालाई भट्टराई बिरोधीको संज्ञा दिएर यातना दिने कार्यको अर्थ के लाग्छ ? दुस्मनकहाँ गोप्य भिडियोहरू  पुर्याउने  अपराधीलाई पार्टीकै मूल नेतृत्वले किन काखी च्यापेर बसिरहे ? मात्र दुई नेतृत्वले पार्टीका अन्य नेतृत्वलाई नै जानकारी  नगराई भारतीय प्रतिक्रियावादी सरकारको योजनामा सत्ताका अधिकारी  र जासुसी  संस्थाका प्रतिनिधिसँग अनाधिकृत भेटघाट र गोप्य संझौता भएको हो कि हैन ? हो भने यो निक्कै र अक्ष्यम्य गल्ती हो । त्यही योजना अनुसार चुनवाङको निर्णय, '१२ बुँदे सम्झौता', 'बृहत शान्ति संझौता' र जनसेनाको बिघटन तथा हतियार हस्तान्तरण भएको हो भनेर किन नभन्ने ? हैन भन्ने आधारहरू  के छन् ? यो त राष्ट्रिय स्वाधीनतामा आँच आउँने तथा जनवादी लक्ष्य बिरुद्धको भयानक गद्दारी  पनि हो र जनताको संवेदनामाथिको भयानक खेलबाड पनि हो । युद्धकै बेलामा भएका यस्ता घटनाले गुटको स्थितिलाई छर्लङ्ग पारेको देखिन्छ । हाम्रो आन्दोलन यही ठाउँमा सबैभन्दा नराम्ररी चुकेको देखिन्छ । बिडम्बना के छ भने पार्टीमा कहिल्यै यो विषय मुद्दाको रूपमा उठेन ।

हो, हामी धेरै ठाउँमा चुक्यौं, जहाँबाट बिसर्जनवादीले भाग्ने दुलो खनिरहेका थिए । आज माओवादी आन्दोलनबाट कोही बिसर्जन भएका छन् वा भागेका छन्, कसैले भाग्ने बाटो समातेका छन् । जहाँजहाँबाट हामी चुकेका थियौं त्यहीत्यही बिन्दुबाट सपार्दै र लागु नगरिएका माओवादी नीतिलाई लागु गरेर मात्र हामी सही  गन्तव्यमा पुग्न सक्छौं । कतिपय नीतिहरू  लागु भएनन् भने कतिपयको अनर्थ लगाएर प्रयोगमा ल्याइयो । नेतृत्वले सत्ता हत्याउन आवश्यक नीतिहरू  मात्र लागु गरिए । छलछाम र षड्यन्त्रलाई आफू टिक्ने नीतिका रूपमा नेतृत्वले व्यवहारमा ल्यायो  । अन्य नेतृत्वले भक्तिभाव र चाकरीलाई नै आफ्नो मूख्य नीति बनाए र नेतृत्वसँगै बिचलित भएर भागे । उनीहरूले जनयुद्धपूर्वको प्रतिबद्धतालाई आत्मसात गरेको देखिएन । पार्टी नीति र निर्णय विपरीतका क्रियाकलापहरू  हुँदा पनि चुपचाप रहनुले नेतृत्व तहका अन्य कमरेडहरूको  क्षमतामा पनि गम्भीर प्रश्न गर्ने ठाउँ दिएको देखिन्छ ।

सांस्कृतिक रूपमा पार्टीमा भयानक बिचलनको स्थिति देखिन्छ । प्रायःले रक्सी पिउने, अझ कोही त रक्सीका सोखिन नै देखिने गरेका कुरा सार्वजनिक भएका छन् । रक्सीलाई  प्रतिक्रियावादी वर्गले पनि विषाक्त र पूरै हानिकारक तत्वका  रूपमा लिन्छन् । खराबजति हटाउने र असल जति कठोर भएर ग्रहण गर्ने नीति लिएको पार्टीले यस्तो खराब चिज अन्तिमसम्म वा आजसम्म नै कसरी अँगालिराख्न सक्यो ? एउटा क्रान्तिकारि पार्टीको लागि यो निक्कै गम्भीर बिषय हो । कतिपय मानिसहरू  प्रचण्डलाई यसरी र  उसरी  र यो र  त्यो ब्रान्डका रक्सी खुवाइयो भन्दै गफ चुटिरहेका देखिन्छन् । यो निक्कै लज्जाजनक बिषय हो ।

सारमा भन्नुपर्दा जनयुद्ध वर्ग दुस्मनको कारण पराजयको स्थितिमा पुगेको हैन भन्न सकिन्छ । बरु माओवादी आन्दोलनमा संगठन, पार्टी नेतृत्व, कार्यकर्ता, जनसेनाका क्षमता र व्यवहारका कारण असफल भएको थियो, माओवादी विचार र नीतिका कारण हैन भन्न सकिन्छ । कसैले नीतिको कारण भनेर बुझ्छ वा नीतिमा अपूर्णताको कारणले भनी बुझ्छ भने, त्यसमा सत्यता छैन भनेर बुझ्नु पर्छ । उसको नियतमा नै खराबी छ भनेर पनि बुझ्नु पर्ने हुन्छ  ।

यतिखेरको आवश्यकता माओवादलाई आत्मसात गर्नु, नेकपा (माओवादी) को पुनर्गठन गर्नु र हामीले नयाँ परिस्थितिमा कार्यनीति बदलेर जनयुद्धको जग बसाल्नेतिर जानुको बिकल्प हामीसँग छैन । निकट भविष्यमा नै हामीले हाम्रो वर्गलाई यसतर्फ सचेतपहल लिनेछौं भन्ने विश्वास दिलाउन चाहन्छौं ।